Jean-Efflim Bavouzet speelt Bartók Pianoconcert no 1.
copyright: YouTube
Vrijdag 13 januari 2017 zendt BBC-radio 3 het Pianoconcert voor de linkerhand van Maurice Ravel door de BBC Philharmonic uit. Pianist is Jean-Efflam Bavouzet die de Financial Times omschrijft als: ‘Hij laat je naar muziek luisteren alsof je het herontdekt met een Eureka-houding.’ Aldus de VPRO programmagids. Omdat het YouTube kanaal over een eindeloos bestand van uitvoeringen van klassieke muziek bestaat, hoeven we niet te wachten tot 13 januari. Bekijk en beluister hoe Jean-Efflam Bavouzet het eerste pianoconcert van Bela Bartók speelt onder leiding van dirigent Vladimir Jurowski.
Met een sneltreinvaart, ook in het langzame middeldeel, het Andante, demonstreert Bavouzet de bedoeling van Bartók om de piano tot slagwerkinstrument te bombarderen. Daarom schreef de componist voor, dat geëigende slagwerkinstrumenten zoals een pauk, een snaredrum en tamtam rond de piano worden geschaard. Bij Bavouzet wórdt de piano ook inderdaad een echt slagwerkinstrument. Het van zichzelf al fascinerende stuk wordt onder zijn handen nog krachtiger en expressiever. De muziek loopt als een locomotief, de strengheid van de compositie en de vele dissonanten komen nog pregnanter naar voren. Zo ontstaat een opwindende, meeslepende uitvoering zoals we die eigenlijk zelden of nooit horen.
Om zeker te weten of Bavouzet wel zo anders speelt dan andere pianisten, is het onthullend om te vergelijken en lukraak te kiezen voor een uitvoering door Maurizio Pollini onder leiding van dirigent Pierre Boulez, die vanouds toch bekend staat om zijn meer abstracte en ritmische aanpak. Na het beluisteren van Bavouzet klinkt Pollini bijna wollig. Het staccato en het attaca in het Andante klinkt bij hem alsof hij bang is om slapende honden wakker te maken.
Andere klankwereld
Van de virtuoze sterpianiste Yuja Wang kunnen we wat dat betreft meer verwachten. En inderdaad. Haar aanpak is beduidend steviger en pregnanter, maar niet zo doortastend als we van haar kunnen verwachten. Haar spel is spannend, gelaagd, maar bij tijd en wijlen ook lieflijker en vloeiender dan dat van Bavouzet. Misschien móet Bartók ook wel zo gespeeld worden, als een mix van rond en vol met heftigheid en staccato.
Bij Bavouzet kom je echter in een heel andere klankwereld terecht. Ja, zo zou Bartók het misschien bedoeld hebben, zoals hij met één been nog in de romantische muziekcultuur stond. Maar in de tijd dat Bartók zijn eerste pianoconcert schreef, was hij juist in de ban van barokmuziek. En dat gaat over zoete zanglijnen, maar vooral over ritme, onverwachte sprongen en abrupte modulaties.
Hoe dan ook, Bavouzet heeft gekozen voor de piano als slagwerk, en dan ook echt als slagwerk, hard, ongenadig, met ritmische scherpte en precisie. Niet eerder klonken de dissonanten in dit werk zo dissonant. Is de Bartók van Bavouzet meer of minder Bartók? Voor mijn gevoel meer, ook al worden de lyrische momenten op deze manier nogal onder het vloerkleed geveegd. Pollini’s uitvoering is ronduit saai, Wang’s vertolking vol en stevig, maar niet echt opwindend. Bavouzet is een adembenemende ervaring.